Ketikoti in Spakenburg

Samen delen van lief en leed

‘Ik wil een vrolijk feest met muziek, eten en dans. Een feest van samen delen van lief en leed. Ik ben opgegroeid in Suriname waar Ketikoti al heel lang een jaarlijkse herdenking is van de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863 in Suriname en op Curaçao. Daar worden de voorouders herdacht met zang en muziek. Mijn ouders zijn christenen, die doen dat op hun eigen manier. Ik heb van jongs af meegemaakt hoe de trauma’s en de pijn doorwerken in de volgende generaties. Gelukkig wordt dat steeds minder. Daarom is het zo belangrijk om te verbinden. Niet alleen met elkaar in de familie, maar ook met anderen, ook met witte Nederlanders. Niemand die nu leeft heeft iets te maken gehad met de vreselijke situatie van toen. Ik begrijp best dat ook de Nederlanders het liever achter zich willen laten en er niet over praten, maar we moeten wel onthouden wat er gebeurd is. Alleen dan kunnen we samen helen en verder gaan.’

Overeenkomsten

Hélène is iemand die zoekt naar verbinding en overeenkomsten. Haar enthousiasme is aanstekelijk en dat is ook te merken in de vissersplaats Spakenburg. ‘Ik hoor veel overeenkomsten tussen de taal van Suriname, het Sranantongo, en het Spakenburgse dialect. Misschien omdat in dat dialect meer oudhollandse woorden bewaard zijn gebleven uit de tijd dat de Hollanders in Suriname waren. Het is leuk om dat te herkennen.

Ook in de Spakenburgse klederdracht komen namen voor die we in Suriname ook zo noemen: het jakkie bijvoorbeeld. Ik heb ook wel op de markt gestaan in Spakenburgse streekdracht. Dat werd wel gewaardeerd. En toen ik met mijn man trouwde, had ik een Surinaamse trouwjurk aan van deels Spakenburgse stof en mijn man had een sjerp van Spakenburgse stof over zijn zwarte pak. We kregen zo veel complimenten!’

Marrons

De viering van dit jaar bestond uit gratis Surinaams eten bij Hélène’s kraam op de markt, een presentatie van het boek Surinaamse Marrons Vertellingen van Makida Daniëls en livemuziek van een Marrongroep, waarbij gezongen en gedanst werd. Surinaamse Marrons Vertellingen ofwel Mato, zijn orale vertellingen die entertainen, maar tegelijkertijd ook een moraal hebben. 

Hélène stamt ook af van Marrons, vandaar deze keuze in het programma. Marrons waren van plantages weggelopen slaven die in de binnenlanden van Suriname zijn gaan leven. Zij hebben daar hun Afrikaanse tradities voortgezet en in leven gehouden. De geschiedenis van de Marrons is een voorbeeld van kracht, leed en doorzettingsvermogen. Keer op keer zijn er door de Nederlanders strafexpedities op touw gezet om de weggelopen slaven terug te halen en te straffen. In de oerwouden waren de Nederlanders in het nadeel, maar ze zijn er toch een aantal keer in geslaagd nederzettingen te overvallen, waar ze iedereen hebben gedood en de akkers verwoestten. Dankzij Marronleiders zoals Boni, Baron en vele anderen bleef het grootste deel van de Marrons vrij en slaagden ze er keer op keer in meer slaven te bevrijden van de plantages. Een luis in de pels van de plantage-eigenaren.

De levenskracht van grote broer Henk

Het feit dat de gevolgen van slavernij nog lang doorwerken, zie je ook in het levensverhaal van Hélène. ‘Mijn ouders hebben acht kinderen. Mijn broer Henk en ik zijn het derde en vierde kind, we schelen één jaar. In die tijd was de gezondheidszorg in Suriname nog niet zo goed geregeld, zeker niet qua vaccinaties. Onze moeder was nog niet ingeënt tegen rode hond, zodat wij daarmee besmet raakten tijdens de geboorte. Wij zijn beide aan één oog blind geboren, mijn broer is inmiddels helemaal blind omdat hij op zijn zestiende een ontsteking in zijn goede oog kreeg. Ik heb nog 40% zicht in mijn enige oog. Wij zijn op ons tiende jaar naar Nederland gestuurd voor onze ontwikkeling, want in Suriname was geen blindeninstituut. We misten onze familie en ons land enorm. Ik snap waarom onze ouders ons deze kans gaven, maar de heimwee was te erg. Mijn broer is na vijf jaar teruggegaan en ik na zes jaar.’

Haar broer is ondanks zijn blindheid nooit bij de pakken neer gaan zitten, maar is blijven dichten, muziek schrijven en heeft zichzelf computervaardigheden aangeleerd. Hij is nu motivational speaker, wat goed te begrijpen is. ‘Hij is mijn grote voorbeeld, ik heb zo veel respect en liefde voor hem,’ zegt Hélène hartstochtelijk. ‘Hij ziet zijn blindheid niet als een beperking, maar als motivatie.’

Later is Hélène toch weer naar Nederland gegaan met haar eerste man, maar ze gaat nog minstens een keer per jaar naar Suriname. Het grootste deel van haar familie woont daar nog. ‘Mijn moeders voorouders waren plantage-eigenaren. Ene mijnheer Van Dijk had een kind bij een slavin. Wij zijn een mengelmoes van Nederlands-Duits-Afrikaanse voorouders. Die vermenging zie je vaak in Suriname.’ Komt daar misschien die neiging tot verbinding bij Hélène vandaan?

Plannen

Wat wil Hélène volgend jaar met Ketikoti doen? ‘Ik wil het groter vieren. Ik wil er meer culturen bij betrekken, meer muziek, meer eten. In Suriname leven immers ook veel verschillende culturen naast elkaar, net als hier: Afrikanen, Javanen, Chinezen, inheemsen, Marrons. Ik wil met meer mensen en bedrijven samenwerken. Ik wil meer bekendheid regelen. Mijn uiteindelijke doel is meer mensen te bereiken en het met elkaar vieren, zodat we samen verder kunnen.’