Loes van Overeem bij de Bevrijding van Kamp Amersfoort

Bevrijding van Kamp Amersfoort. Loes van Overeem leidt de Nederlandse oorlogscorrespondent van de geallieerde pers, Ton van Beers, rond door het Kamp. Willem van de Poll / Anefo / 10431 / collectie Archief Eemland - 1945 Publiek Domein 1.0

Tweede Wereldoorlog

Loes van Overeem en Kamp Amersfoort

‘Mannen van het Rode Kruis-kamp, Met grote blijdschap treed ik bij dit laatste plechtige appèl voor uw front om u allereerst nog eens van ganser harte geluk te wensen met de capitulatie, welke over enige minuten, een feit zal zijn en welke voor u allen de bevrijding en de terugkeer naar uw familie inhoudt …’ Aan het woord is Loes van Overeem-Ziegenhardt (1907-1980), ‘kampcommandante’ na de overdracht van Kamp Amersfoort door de Duitsers aan het Rode Kruis in 1945.

Loes wordt in 1907 geboren in 's Hertogenbosch als oudste van vijf kinderen. Als op 10 mei 1940 de oorlog in Nederland uitbreekt meldt ze zich direct aan als Rode Kruishelpster. In die hoedanigheid helpt ze bij de repatriëring van gewonde en zieke Nederlanders, gevlucht voor het oorlogsgeweld naar Frankrijk. De Haagse internist Bob van Overeem leidt deze missies. In 1941 wordt haar huwelijk met de Roosendaalse Franciscus Rouppe van der Voort ontbonden en in 1942 hertrouwt ze met Van Overeem. Loes heeft mede hierdoor de rest van haar leven geworsteld met schuldgevoelens.

Loes van Overeem spreekt de gevangenen toe nadat Kamp Amersfoort op 19 april 1945 is overgedragen aan het Rode Kruis

Loes van Overeem is tijdens de Tweede Wereldoorlog als verpleegster werkzaam bij het Rode Kruis. Later wordt ze hoofd van de afdeling Speciale Hulpverlening. Omdat Van Overeem toegang heeft tot de bevelhebber van de SD en de Sicherheitspolizei Wilhelm Harster, mogen zij en haar man als enigen onder de vlag van het Rode Kruis kampen en gevangenissen bezoeken. Vanaf september 1944 richt zij zich volledig op Kamp Amersfoort. Ze is getroffen door wat zij daar aantreft: slecht behandelde gevangenen en een groot gebrek aan voedsel, kleding, medicijnen en hygiëne. Zij dringt bij kampcommandant Berg aan op een verbetering van de omstandigheden. Door haar doorzettingsvermogen wordt er een permanente post van het Rode Kruis in Kamp Amersfoort opgericht. Met het naderende einde van de oorlog in zicht, dragen de Duitsers op 19 april 1945 het kamp over aan het Rode Kruis en slaan op de vlucht. Als nieuwe kampcommandante spreekt Van Overeem de gevangenen toe. Fotograaf onbekend / particuliere collectie familie Kraaij en Nationaal Monument Kamp Amersfoort - 1945

Kamp Vught

Vanaf april 1943 bezoekt Loes van Overeem om de 14 dagen Kamp Vught om de mishandelde en ondervoede gevangenen medicijnen en vitaminen te brengen. Ze kan dit doen omdat SS-Gruppenführer Dr. Wilhelm Harster - een Nazi-kopstuk - toestemming verleend heeft aan het echtpaar Van Overeem om (als enigen) namens het Rode Kruis het leven in de Duitse kampen en gevangenissen in Nederland draaglijker te maken. De Van Overeems hadden Harster ontmoet tijdens een gearrangeerd etentje waarbij Loes zich voor had voorgedaan als een vriendin van de dochter van de gastheer.

Kamp Amersfoort

Na de sluiting van Kamp Vught in 1944 richt Loes van Overeem al haar aandacht op doorgangs,- en strafkamp Amersfoort. De gevangenen worden daar zeer slecht behandeld. Bij haar eerste bezoek constateert ze dat er gebrek is aan alles. Woedend gaat ze naar de kampcommandant Karl Peter Berg en deelt mee dat ze niet van plan is te vertrekken voordat de situatie verbeterd is. De daad bij het woord voegend neemt ze haar intrek in het kamp. Berg verzet zich niet hiertegen, omdat hij weet van haar goede connecties met de Nazi-top. De Van Overeems doen hun uiterste best om de kampbewoners te beschermen tegen mishandeling, ondervoeding, deportatie en fusillade. Op 19 april 1945 dragen de Duitsers het kamp aan haar over.

Ik kende deze Duitsers. Ik wond ze om mijn pink.

Loes van Overeem

Heldin?

De reacties op het optreden van Loes van Overeem waren gemengd. Voor veel kampbewoners was ze ‘onze goede lieve fee’. Ze werd ook wel ‘Florence Nightingale van Amersfoort’ genoemd. Anderen vonden haar goede relaties met de Duitse bezetters verdacht. Later zei ze daarover: ‘Ik kende deze Duitsers. Ik wond ze om mijn pink. En het gekste is dat zíj dachten de kleine Hollandse de baas te zijn.’

In 1979 ontving ze de Henri Dunant-medaille, de hoogste onderscheiding van het Rode Kruis, voor degenen die zich ingezet hebben voor hun medemens, daarbij hun leven, gezondheid en vrijheid op het spel zettend.

Geleerde in zijn studeerkamer

Joop Akker

Archief Eemland

Meer verhalen van deze auteur
Thema Tweede Wereldoorlog
Type Geschreven verhaal
Periode Eigentijdse geschiedenis (1945 tot nu)
Organisatie Archief Eemland
Regio Gelderse Vallei
Plaats Loes van Overeemlaan 19, 3832 RZ Leusden, Nederland
Permalink

Meer weten?

Breng een bezoek aan Nationaal Monument Kamp Amersfoort

2025 Landschap Erfgoed Utrecht