Verhaal Van Utrecht Okt 2025 Evert Van Der Veen 39

De queer geschiedenis van de provincie Utrecht

Het verhaal van Evert

4 min

30-09-2025 Verhaal Laatst geupdatet op 07-10-2025

Het is een zonnige nazomerdag als we met Evert van der Veen van Queer U Stories afspreken op een voor hem bijzondere erfgoedplek. We staan midden op de Nieuwegracht in Utrecht met uitzicht op de pas gerestaureerde Domtoren. Het is een komen en gaan van studenten, bewoners, buitenlandse toeristen, kantoormensen en kinderen van de naschoolse opvang. Een klein grootstedelijk paradijsje. Maar, blijkt al snel, die schijn bedriegt.

In de jaren tachtig hadden we regelmatig cameraploegen over de vloer, vertelt Evert van der Veen. Hij wijst naar het statige pand aan de Utrechtse Nieuwegracht. Op nummer 36 ging hier in 1982 de eerste interfacultaire werkgroep homostudies van start. Een verdere stap in de normalisering van homoseksuelen en homoseksualiteit. Dat was ongekend in die tijd en trok de belangstelling van wetenschappers en journalisten uit de hele wereld.

Evert van der Veen is initiatiefnemer van Queer U Stories (QUS), een groep enthousiastelingen die de queer geschiedenis van Utrecht uitdragen. Dat lijkt eenvoudiger dan het is, zegt Van der Veen. Het begint al met het onderwijs. In de schoolboeken vind je, afgezien van de Utrechtse sodomietenprocessen uit 1730-1732, weinig tot niets over de geschiedenis van de LHBTIQ+-ers . En in de historische archieven is het al niet veel beter. "Je kunt niet even zoeken op 'queer' of 'homoseksualiteit'", aldus Van der Veen.

Van der Veen, een jonge knaap uit het hoge noorden, genoot van het lesgeven aan dit instituut. "Er heerste een doorbraakgevoel." Alles lag open, alles leek mogelijk. Voor het eerst traden homo's vol in de openbaarheid. "We organiseerden bijvoorbeeld 'flikker-inns' op de universiteit. En een paar deuren verderop had het Utrechtse COC jarenlang zijn trefcentrum. Het COC, in Utrecht opgericht in 1950, was de eerste naoorlogse organisatie die opkwam voor de belangen van queer Utrechters en allerlei activiteiten voor hen organiseerde."

Queer U Stories begon zes jaar geleden met het organiseren van een regenboogwandeling. "Tot onze verrassing ging het helemaal los", vertelt Van der Veen. Er kwam een theaterstuk, een regenboogcanon, een website en ga zo maar door. Deze maand opent een tentoonstelling in het Volksbuurtmuseum, een nieuwe wandelroute en "zijn we een maand lang gasthoofdredacteur van het Verhaal van Utrecht".

Dan gaat de deur van het voormalige instituut open en glippen we naar binnen. Prachtige marmeren trappen, houtsnijwerk en een riante binnentuin. Voor Van der Veen een feest der herkenning. "Wist je dat in ditzelfde pand de bekende ex-dominee Hubertus Johannes Schouten woonde?" Schouten was zelf homoseksueel en een van de eersten die niet homoseksualiteit, maar de maatschappelijke reactie erop als problematisch zag.

Schouten liep voor de troepen uit, was een fel tegenstander van de strafbaarstelling vanhomoseks met minderjarigen (onder de 21) terwijl voor heteroseks de leeftijdsgrens 16 was, maar werd zelf een van de eerste slachtoffers van dit beruchte artikel 248bis uit het wetboek van strafrecht. Het is een van de geschiedenisverhalen die QUS wil doorvertellen.

"Als QUS willen we LHBTIQ+-ers hun plek in de geschiedenis geven die ze verdienen", zegt Van der Veen. Hier op dit kleine stukje gracht, schuilt achter elke deur wel een verborgen verhaal. Op nummer 34 werd bijvoorbeeld kapitein Johan Hendrik Ram (1861-1913) geboren, een intieme vriend van schrijver Louis Couperus (1863-1923)."

""En daarnaast woonde schrijfster Petronella Moens (1762-1843) die innige vriendschappen onderhield met vrouwen en in hetzelfde graf begraven werd als haar assistente Antje Camphuis. Komende maand neem ik je als gasthoofdredacteur mee in die kant van het verhaal van Utrecht."