De Utrechtse Jeremiebrug en herinneringen aan Jeremie

Van reizen krijg je dorst

‘De Jeremie’ was toen al een begrip. Bij de brug aan de Westerkade lag het Vaartse Veerhuis, het vertrekpunt van de boten naar het zuiden. Het veerhuis was een herberg, wachtkamer voor passagiers van de boten, een overslagplaats voor goederen en bood nachtlogies voor de late reizigers en schippers. Niemand mocht de stad meer in als de boefklok had geluid, want dit was het teken dat alle daklozen en bedelaars (“boeven”) de stad uit moesten. En het was een uitje voor de Utrechters, zo blijkt uit een artikel uit het Utrechts Dagblad: ‘Een aardige kroeg aan het water, niet te ver voor de kleine burger van Utrecht om er met vrouw en kroost eens heen te wandelen.’

De markante Jeremias Du Chemin

De Utrechtse vroedschap had in 1708 het Veerhuis verkocht aan ene Jeremias du Chemin, die eerder schipper was op de vaart naar Vreeswijk. Waarschijnlijk kwam de Franse hugenoot Jeremias Du Chemin aan het eind van de 17e eeuw als vluchteling naar Nederland. Een bekend figuur, wat blijkt uit een tekst uit een Utrechts leerboekje uit 1858: ‘Deze man [Jeremias] kreeg om zijn aardige wijze van praten, zooveel bezoek dat men hem “Le bon père Jeremie” noemde, en dezen zijnen naam ook aan de bijgelegen brug gaf'.

Jeremias stierf in 1753. Maar hij werd niet vergeten: het Vaartse Veerhuis bleef bekend als Herberg Jeremie, zelfs de hele buurt werd De Jeremie genoemd. Ook de brug en later de spoorbrug werden naar hem vernoemd.

Er waren meerdere Jeremie bruggen…

Als in 1664 de Kruisvaart met de nieuwe moesgrachten wordt aangesloten op de Vaartsche Rijn wordt een stenen brug aangelegd: de eerste Jeremiebrug. Omdat het op het water steeds drukker werd, wordt de Jeremiebrug in 1675 vervangen door een ophaalbrug. In 1866 wordt deze vervangen door een draaibrug, en in 1912 toch weer een nieuwe gietijzeren ophaalbrug. De brug heeft een slinger waarmee hij met de hand kan worden geopend. In 1997 wordt de brug volledig gerestaureerd. De Jeremiebrug wordt uiteindelijk in 2011 vervangen door een betonnen brug.

En nu dan in Leidsche Rijn

De brug dreigde in de opslag terecht te komen, want een plek vinden in de buurt lukte niet. Maar de Stichting Vrienden van Máximapark kreeg het voor elkaar de historische brug aan de Alendorperweg in Vleuten over de Vikingrijn te plaatsen. Met de mogelijkheid hem met de hand open te draaien. Ook zit er een tijdscapsule in verstopt: een stalen, waterdichte koker waarin foto’s en documentatie zitten. Als de in beton verborgen koker tevoorschijn komt, betekent dit dat de brug toch weer gesloopt is.

Bronnen

Hulzen, A., Het Schrale End: langs de Vaartse Rijn van het Ledig Erf naar Jutfaas (Utrecht 1995).

J.W.C. van Campen, De Jeremie en het Vaartsche Veerhuis, Maandblad Oud Utrecht, 1942.

Kees Visser, Jeremie in Utrecht, Utrecht, Stichting de Plantage, 2017.

Vogelzang, F. (ed.), De Utrechtse Wijken: Zuidwest (Utrecht 2004).