Frederik Adriaan van Renswoude

Van Renswoude stond bekend als een bon vivant, iemand die genoot van het goede leven. Door al zijn functies moest hij veel reizen en vertoefde hij in uiteenlopende kringen. Hij liet dan zelden de kans lopen om seksuele contacten met andere mannen aan te knopen. Vaak maakte hij gebruik van de bemiddelende diensten van lolhuisbazen en andere tussenpersonen. Als heer van kasteel Renswoude zou hij veel boerenjongens ‘behandeld’ hebben. Maar hij kon ook gebruik maken van de diensten van zijn zijn favoriete knechten, die volgens tijdgenoten opvallend goed gekleed waren.

In 1711 kwam Van Renswoude als gedeputeerde in Brussel voor het eerst in opspraak na een affaire met een jonge Zuid-Nederlandse edelman, de markies van Laverne. Twee jaar later, tijdens de vredesonderhandelingen in Utrecht, zou hij in het gezelschap van buitenlandse diplomaten het ‘vuyle werck’ (seks met mannen) bedreven hebben. 

Voor wie zijn reputatie kende, kon het geen verrassing zijn dat zijn naam meerdere keren opdook in de verhoren tijdens de grote sodomietenvervolgingen in 1730 en de jaren daarna.

De wijnhandelaar Barend Blomsaet (ca 1669-1730) werd in Utrecht als een van de eersten opgepakt,. Hij bekende pas na zware martelingen dat hij het al ruim 25 jaar met mannen deed. In afwachting van de voltrekking van zijn doodvonnis schreef hij in het gevang briefjes die hij via zijn vrouw naar buiten smokkelde. Hij vermeldde daarin de namen van andere sodomieten, omdat hij woedend was dat de hooggeplaatste heren en hun contacten buiten schot bleven. Dat gold met name voor Van Renswoude en Jan van Swanenburg die volgens hem wel honderd maal sodomie met elkaar bedreven zouden hebben.

Ook anderen noemden Van Renswoude als bedrijver van sodomitische praktijken. Toch stond hij niet in de lijst met 144  namen van betrokkenen die het Utrechtse gerecht opstelde en naar gerechten in andere gewesten stuurde. Het Hof van Holland in Den Haag paste vervolgens dezelfde klassenjustitie toe: rijke of machtige mensen kregen vaak mildere straffen of ontsnapten aan vervolging. Van Renswoude bleef weer buiten schot. Onderzoeker Leo Boon vermoedt dat het hof vooral reputatieschade en volkswoede wilde voorkómen: ‘Utrechts hoogste edelman berechten zou de fundamenten van het staatsbestel in het hele land hebben doen schudden.’

Het geheime leven van Van Renswoude lag intussen wel op straat. Bij de Staten van Utrecht beklaagde hij zich erover dat er ‘vuile en infame discoursen’ (vuile en gemene praatjes) over hem de ronde deden en dat ‘het gemeen’ (het volk) in Den Haag hem ‘in stukken [dreigde] te houwen’  zodra hij weer in de stad terug zou keren.

Bronnen

• L.J. Boon, “Dien godlosen hoop van menschen.” Vervolging van homoseksuelen in de Republiek in de jaren dertig van de achttiende eeuw (Amsterdam 1997).

• Theo van der Meer, Sodoms Zaad in Nederland. Het ontstaan van homoseksualiteit in de vroegmoderne tijd (Nijmegen 1995).

• H. Tigelaar, ‘Barend Blomsaet (ca. 1669-1730), wijnkoopman, ter dood veroordeeld wegens sodomie’, in: W. van den Broeke e.a., Utrechtse biografieën 5 (Utrecht 1998) 23-28.