De 'vergeten verhalen' volgens Evert
De provincie Utrecht kent talloze verhalen, maar sommige blijven onopgemerkt of krijgen nauwelijks aandacht. Uit die vergeten geschiedenis zijn drie verhalen gekozen die een verrassende en vaak onbekende kant van de queer geschiedenis van de provincie laten zien. Onze gasthoofdredacteur van oktober, Evert van der Veen, vult het Verhaal van Utrecht deze maand aan met de historie van de queer beweging
Van historische bijnamen en machtige edelen tot feministische boekhandels en culturele bewegingen: deze verhalen laten zien hoe queer geschiedenis verweven is met Utrecht. En hoe soms de meest onverwachte plekken en mensen geschiedenis maken. Dit is een uitnodiging om verder te kijken, te ontdekken en je te laten verrassen door wat er allemaal verborgen ligt in het verleden van Utrecht.
Utrechtse edelman, regent en sodomiet
Tijdens de beruchte sodomietenprocessen van 1730, waarin mannen werden vervolgd vanwege relaties met andere mannen, kwam ook zijn naam regelmatig voorbij. Er waren mannen betrokken van alle rangen en standen. Hoewel hij al lang voor 1730 de reputatie van mannenverslinder had, werd Van Renswoude niet vervolgd. Van Renswoude werd zelf niet aangeklaagd, maar de roddels en beschuldigingen waren al genoeg. Hij voelde zich gedwongen zich uit de openbaarheid terug te trekken en zijn politieke carrière te beëindigen.
Dit verhaal voert langs verschillende locaties in de provincie, waaronder het imposante kasteel Renswoude.
Frederik Adriaan baron van Reede, heer van Renswoude (1659-1738) geschilderd door Adriaen van Heusden in 1685. Adriaen van Heusden / Archief Fundatie van Renswoude, Utrecht CC 1.0 Publiek Domein
Eerste vrouwen- boekhandel en café in Nederland
In 1975 openden Dorelies Kraakman en Sylvia Bodnár aan de werf op de Oudegracht De Heksenkelder, de allereerste vrouwenboekwinkel van Nederland. Samen met hun vrouwencafé De Heksenketel op de gracht werd het een ontmoetingsplek voor feministen en lesbische vrouwen die op zoek waren naar ruimte voor verandering.
En dit jaar is er extra reden om erbij stil te staan: in november viert opvolger Savannah Bay op de Telingstraat haar 50-jarig jubileum. Het is nog altijd een bijzondere plek in het hart van Utrecht.
Vrouwenboekwinkel Savannah Bay, Telingstraat 13, 1984. Persoonlijk archief Savannah Bay CC BY 4.0
De ongewenste bijbetekenis van ‘homoseksueel’
Na de Tweede Wereldoorlog verdween het woord uit het publieke gebruik, omdat het als beledigend werd gezien. Maar in de loop van deze eeuw kreeg het een nieuwe, trotse lading: een geuzennaam die verwijst naar de rijke queer geschiedenis van de stad.
Dit verhaal is ook uitgebreid te vinden in het boek Utrechtenaar, een queer geschiedenis van Maurice van Lieshout, Marijke Huisman en mij, Evert van der Veen (WBOOKS, 2024).
