De Hollandse IJssel

3 min

25-07-2024 Verhaal Laatst geupdatet op 28-09-2025

Eeuwenlang is de Hollandse IJssel intensief in gebruik geweest door de scheepvaart. De rivier bood een handige manier van goederen- en mensenvervoer. De zogenoemde IJsselsteentjes, die in een groot aantal steenovens langs de rivier werden gebakken, zijn via de rivier naar plaats van bestemming vervoerd. Hoewel de Hollandse IJssel nu nog vooral door de recreatievaart wordt gewaardeerd, is het historisch wel verantwoord deze rivier een rivier van bedrijvigheid te noemen. De rivier bracht welvaart naar de regio.

Met een lengte van 46 kilometer loopt de Hollandse IJssel van het Utrechtse Nieuwegein naar het Zuid-Hollandse Rotterdam. Als zijarm van de Lek trad de Hollandse IJssel in de Middeleeuwen veel buiten haar oevers. Daarom werd in 1285 besloten de rivier af te dammen, wat de rivier temde, maar er ook voor zorgde dat die verzandde, waardoor die moeilijker begaanbaar werd. Wel werden overstromingen voorkomen, wat erg belangrijk was voor de vestiging van mensen in het gebied. Rond 1860 besloot men het overgrote gedeelte van de Hollandse IJssel te kanaliseren om het goed begaanbaar te houden. Door sluizen kent de rivier geen getijden meer.

Kaart van de rivier de (Hollandse) IJssel van IJsselstein tot voorbij Montfoort met opgave van de namen van de eigenaars van de aanliggende percelen. Waarschijnlijk een kaart aangevende de oppervlakten grond die aangekocht moesten worden ten behoeve van een verbreding van de IJssel. Onbekend Publiek Domein 1.0

Bedrijvigheid

De Hollandse IJssel bleek na de menselijke ingrepen een betrouwbare rivier. Rustig slingerend trekt ze nu door het slagenlandschap van het Groene Hart. Rondom de rivier floreerden de plaatsen waar kenmerkende watergebonden productiebedrijven gevestigd waren. Denk aan touwslagerijen, mandenmakerijen, steenovens en steenfabrieken. De stenen die aan de IJssel werden gewonnen en bewerkt, werden gebruikt voor de bouw van kastelen, kerken, stadswallen, bolwerken en kademuren.

Heel wat bekende Utrechtse plaatsen liggen dan ook aan de Hollandse IJssel. Denk aan IJsselstein, Montfoort, Willeskop en Oudewater. Deze plaatsen, die vrijwel allemaal ook stadsrechten hadden, vormden lokale centra van productie. IJsselstein kennen we van de griendcultuur, Montfoort en Willeskop vanwege de vele steenfabrieken en Oudewater van haar touwproductie. Vooral in de negentiende en vroege twintigste eeuw waren deze plaatsen belangrijk voor de regionale welvaart. Dat trok mensen naar de provincie.

Menselijk vervoer

Niet alleen goederen werden verplaatst over het water. Ook mensen kozen voor de rivier. Trekschuiten fungeerden als openbaar vervoer, waarmee mensen van A naar B reisden. Trekpaarden deden meestal het werk, maar soms moesten de schippersvrouw en kinderen er ook aan geloven. Zij trokken dan vanaf de kant het schip voort. Toch was dat een betere optie dan de zanderige of drassige paden over het land. Een goede infrastructuur over het land had Nederland voor een groot deel van haar geschiedenis vrijwel niet. Het is ook daarom dat een rivier als de Hollandse IJssel een centrale plek in deze menselijke geschiedenis inneemt.

Dit verhaal verscheen eerder als onderdeel van het boek Voor de Boeg.

Fragment van titelvignet met een schrijvende vrouw

Martine van Lier

Martine is erfgoedconsulent en schrijfster van het boek Voor de Boeg.

Meer verhalen van deze auteur

Thema	Maritiem erfgoed in de provincie Utrecht
Type	Geschreven verhaal
Regio	Lopikerwaard
Permalink

De Hollandse IJssel

Bedrijvigheid

Menselijk vervoer

Extra info

Anderen bekeken ook

Deze website maakt gebruik van cookies